Tại sao tỷ lệ PE lại là chỉ số mà nhà đầu tư cần phải biết

Khi thị trường chứng khoán giảm đáng kể, nhiều người bắt đầu tìm kiếm cơ hội mua cổ phiếu giá rẻ. Nhưng câu hỏi lớn là: Giá hiện tại thực sự rẻ hay đắt? Có nên đầu tư ngay bây giờ không? Và nếu đầu tư rồi, cần chờ bao lâu để thu hồi vốn và có lợi nhuận?

Thực tế, ý kiến về giá cổ phiếu là vấn đề cá nhân của từng người. Nhưng trong thế giới đầu tư, có công cụ tiêu chuẩn giúp đo lường xem giá có hợp lý hay không, và đó chính là thứ mà các nhà đầu tư giá trị thường nhắc đến nhiều nhất: PE hoặc PE ratio

PE Ratio là gì? Công thức tính đơn giản không phức tạp

PE ratio viết tắt của “Price per Earning ratio”, nghĩa đen là “tỷ lệ giá trên lợi nhuận”. Công cụ này dùng để phản ánh thực tế là nếu bạn mua cổ phiếu này ở giá hiện tại, bạn sẽ phải chờ bao nhiêu năm để công ty trả đủ lợi nhuận bằng số tiền bạn đã bỏ ra.

Công thức rất đơn giản:

PE = Giá cổ phiếu ÷ EPS (Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu)

Hai biến số quan trọng là:

1. Giá cổ phiếu (Price): Giá bạn trả để mua cổ phiếu đó. Càng rẻ, PE càng thấp, và thời gian thu hồi vốn càng nhanh.

2. EPS (Earning Per Share): Lợi nhuận ròng của công ty tính theo tỷ lệ trên mỗi cổ phiếu. Nếu EPS cao, nghĩa là công ty có khả năng sinh lợi lớn. Dù bạn mua ở giá cao, PE cũng có thể không cao đến mức bạn nghĩ.

Ví dụ rõ ràng để dễ hiểu: Giả sử cổ phiếu giá 5 đồng và EPS là 0.5 đồng, thì PE sẽ là 10 lần. Điều này có nghĩa là, mỗi năm công ty trả lợi nhuận 0.5 đồng, sau 10 năm bạn sẽ thu hồi đủ số tiền đã bỏ ra (cơ hội hoàn vốn), và sau đó là lợi nhuận thuần.

Forward PE và Trailing PE: cái nào đáng tin cậy hơn?

Không có một PE duy nhất. Trong thực tế, có hai dạng mà nhà đầu tư cần phân biệt:

Forward PE: nhìn về phía trước

Forward PE lấy giá cổ phiếu hiện tại chia cho lợi nhuận dự kiến trong tương lai do các nhà phân tích dự đoán. Đây là so sánh giữa giá hiện tại và giá sẽ xảy ra trong năm tới.

Ưu điểm là giúp hình dung tiềm năng tăng trưởng trong tương lai, nhưng hạn chế là dự đoán không chính xác 100%. Có thể công ty dự đoán lợi nhuận thấp để vượt kỳ vọng khi công bố kết quả, hoặc các nhà phân tích nước ngoài có thể đưa ra con số khác biệt so với dự báo của công ty, gây ra sự nhầm lẫn.

Trailing PE: nhìn lại quá khứ

Trailing PE lấy giá hiện tại chia cho lợi nhuận thực tế mà công ty đã tạo ra trong 12 tháng gần nhất. Đây là dạng phổ biến nhất vì dựa trên dữ liệu thực, không phải dự đoán.

Tuy nhiên, Forward PE có hạn chế: quá khứ không đảm bảo sẽ lặp lại trong tương lai. Nếu công ty vừa trải qua khủng hoảng hoặc sự kiện quan trọng, Trailing PE có thể không phản ánh chính xác tình hình hiện tại.

PE có hạn chế thật, nhưng vẫn là công cụ tốt

Thực tế, EPS không cố định mãi mãi. Nó thay đổi theo sự tăng trưởng của công ty hoặc các yếu tố tiêu cực:

Trường hợp tích cực: Giả sử bạn mua cổ phiếu giá 5 đồng, PE 10 lần (EPS 0.5 đồng). Bạn dự kiến thu hồi vốn trong 10 năm. Nhưng trong quá trình đó, công ty mở rộng sản xuất, thị trường xuất khẩu tăng trưởng, EPS tăng lên thành 1 đồng. Khi đó PE giảm còn 5 lần. Điều này nghĩa là bạn chỉ cần 5 năm để thu hồi vốn – nhanh hơn gấp đôi.

Trường hợp tiêu cực: Ngược lại, nếu công ty gặp khó khăn về thương mại hoặc mất mát, EPS giảm còn 0.25 đồng. Với cổ phiếu giá 5 đồng, PE sẽ tăng lên 20 lần. Nghĩa là bạn phải chờ 20 năm mới thu hồi vốn.

Đây là lý do tại sao PE có hạn chế, nhưng vẫn có giá trị vì giúp so sánh mức độ đắt rẻ của các cổ phiếu trong cùng một tiêu chuẩn. Sau khi chọn cổ phiếu dựa trên PE, nhà đầu tư nên xem xét thêm các yếu tố khác như chất lượng doanh nghiệp, tiềm năng tăng trưởng và rủi ro, để giảm thiểu sai lầm trong quyết định.

Tóm lại: PE Ratio là bước khởi đầu, không phải điểm kết thúc

Đầu tư thành công đòi hỏi phải dùng nhiều công cụ khác nhau. Không có phương pháp duy nhất phù hợp với mọi tình huống. Khi thị trường biến động, các công cụ phân tích kỹ thuật có thể giúp đọc xu hướng, nhưng khi gặp cơ hội tốt với nhiều cổ phiếu có giá hợp lý, PE ratio là công cụ hữu ích để lựa chọn.

Hiểu rõ PE là gì, cách tính và những hạn chế của nó sẽ giúp bạn ra quyết định đầu tư hợp lý và chính xác hơn. Dùng PE để chọn cổ phiếu có giá hợp lý, sau đó nghiên cứu thêm về chất lượng doanh nghiệp và xu hướng tương lai, sẽ giúp bạn nắm bắt cổ phiếu tốt vào danh mục một cách tự tin hơn.