Phân tích tiềm năng tái staking trên nền tảng EigenLayer

Tiêu đề gốc ‘重新理解 EigenLayer 再质押潜力：突破信任界限’

Tóm tắt nhanh (TL;DR)

• Các blockchain như Ethereum tạo điều kiện cho hợp tác không cần lòng tin lẫn nhau, nhưng phạm vi hợp tác bị giới hạn bởi những gì có thể xác thực trên chuỗi. EigenLayer mở rộng giới hạn của “sự thật” nhằm tăng cường mức độ tin cậy này.

• Việc tái staking ETH trên EigenLayer cho phép bảo vệ cùng lúc nhiều dịch vụ (AVS), giúp tối ưu hiệu suất sử dụng vốn và xây dựng hệ sinh thái liên kết, tiết kiệm tài nguyên hơn.

• EigenLayer triển khai mô hình hai token nhằm giải quyết các vấn đề liên chủ thể hoặc sự thật xã hội. Khi kết quả bị tranh cãi, token stake sẽ bị fork.

• AVS giúp giảm rào cản gia nhập cho dự án mới, nhưng các dự án này phải chia sẻ doanh thu với các staker EIGEN và ETH hoặc bù đắp thanh khoản, bảo mật thông qua lạm phát token.

Re-staking và Liquid Re-Staking Token (LRT) nổi bật trên thị trường crypto 2024, chủ yếu nhờ các cơ chế mới từ EigenLayer. Biểu đồ dưới minh họa sự chuyển dịch của câu chuyện LRT và các dẫn xuất staking thanh khoản (LSD).

Nguồn: Kaito

Nếu tóm tắt ý nghĩa dự án EigenLayer trong một câu, đó là mở rộng giới hạn của niềm tin phi tập trung. Một mặt, các cơ chế tái staking nâng cao hiệu quả vốn DeFi; mặt khác, token EIGEN mở rộng phạm vi quản trị cộng đồng.

Tôi theo sát diễn biến trong lĩnh vực này và muốn chia sẻ góc nhìn về tác động của tái staking đối với validator và toàn hệ sinh thái. Ngoài việc diễn giải cơ chế, tôi cũng muốn đào sâu vào khái niệm liên chủ thể. Khi whitepaper của EigenLayer ra mắt, khái niệm này rất học thuật với tôi, nhưng thực tế lại gắn bó với tư duy về quản trị blockchain và niềm tin phi tập trung. Hãy cùng phân tích chi tiết.

Bản chất của Re-staking

Trước khi đi vào tái staking, tôi muốn nhắc lại luận điểm trong bài viết về Bitcoin nhiều lớp. Crypto luôn mở rộng mọi giới hạn, và blockchain phân lớp mang lại chức năng hoàn toàn mới. Re-staking là một lớp mới trên blockchain, có tiềm năng tái định nghĩa động lực validator và hiệu quả sử dụng vốn.

Blockchain là “cỗ máy niềm tin”. Thiết kế cho phép kinh doanh hoặc hợp tác không cần tin tưởng lẫn nhau. Các bên tham gia gửi tài sản quý vào hệ thống như tài sản thế chấp — thay cho niềm tin. Nếu tuân thủ, họ được thưởng; nếu vi phạm, hệ thống tịch thu tài sản thế chấp.

Tôi hiểu sâu hơn về EigenLayer qua video của Jordan McKinney, trong đó giải thích tổng quan cho những ai không có thời gian nghiên cứu sâu. Nếu cần tóm tắt nhanh, dưới đây là TL;DR:

EigenLayer cho phép validator dùng ETH bảo vệ Ethereum để đồng thời bảo vệ các Dịch vụ Xác thực Chủ động (AVS). Điều này không chỉ giúp validator nhận thêm phần thưởng mà còn tạo trách nhiệm và cơ hội mới. Hiện khoảng 28% ETH lưu hành (34 triệu ETH) được stake bởi validator Ethereum. EigenLayer đã khóa khoảng 4,7 triệu ETH cho tái staking.

Từ Bitcoin đến EigenLayer

Để hiểu thấu lợi ích của EigenLayer, cần nhìn lại tiến trình blockchain. Bitcoin giới thiệu PoW, nơi miner bảo vệ mạng bằng năng lượng và phần cứng mạnh. Điều này đột phá nhưng có giới hạn: ngoài lưu trữ giá trị và thanh toán, Bitcoin không làm được gì thêm. Đó là lý do mạng Bitcoin bảo mật, phi tập trung nhất.

Thiết kế Bitcoin cách mạng nhưng cứng nhắc: miner chỉ có thể dùng phần cứng cho bảo vệ mạng, giảm hiệu quả vốn. Hiệu quả vốn là tối đa hóa giá trị từ nguồn vốn. Hiệu quả hạn chế là đặc điểm, không phải lỗi; đảm bảo miner ưu tiên lợi ích mạng lưới. Đây là nền tảng cho bước tiến công nghệ tiếp theo.

Ethereum là đổi mới tiếp theo của kinh tế học tiền mã hóa, cho phép xây dựng ứng dụng trên blockchain. Validator stake ETH, vừa bảo vệ Ethereum vừa bảo vệ hệ sinh thái ứng dụng. Một vốn bảo vệ blockchain nay còn hỗ trợ cả ứng dụng. Tuy nhiên, Ethereum đối mặt thách thức mở rộng.

Vì vậy, các giải pháp Layer 2 như Rollup ra đời, tăng mạnh thông lượng giao dịch của Ethereum. L2 giúp thông lượng Ethereum tăng từ 12-15 TPS lên khoảng 200 TPS nhờ Rollup. Tuy nhiên, sequencer Rollup lại dễ gây tập trung — thường do nhà cung cấp Rollup kiểm soát, quyết định thứ tự giao dịch.

Để giảm rủi ro, có thể yêu cầu nhiều sequencer phải stake vốn để có quyền tạo block và thu phí. Nhưng cách này khiến hiệu quả sử dụng vốn giảm vì vốn stake của sequencer tách biệt với ETH stake trên mainnet Ethereum.

Re-staking: Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn

Với PoS truyền thống, validator stake tài sản để bảo vệ mạng lưới. Nhưng nếu nguồn vốn này có thể làm nhiều hơn? Nếu cùng một lượng ETH vừa bảo vệ mạng lưới, vừa bảo vệ dịch vụ khác, hiệu quả vốn sẽ tăng? Đó là ý tưởng re-staking. Validator không chỉ bảo vệ Ethereum mà còn chọn tái staking ETH qua EigenLayer để bảo vệ các dịch vụ khác.

Re-staking là bước tiến tự nhiên, tối đa hóa giá trị nguồn lực hiện có. Validator nhận thêm phần thưởng nhờ đảm nhiệm nhiều trách nhiệm hơn, đồng thời nâng cao bảo mật và hiệu quả mạng lưới.

EigenLayer cho phép validator dùng cùng một ETH bảo vệ Ethereum để bảo vệ thêm AVS. Khi validator stake ETH để tham gia đồng thuận, họ phải dùng hợp đồng thông minh EigenPod làm địa chỉ rút thay vì địa chỉ ngoài (EOA). EigenPod là trung gian giữa validator và AVS, đánh giá hiệu suất validator theo tiêu chí chuẩn và quyết định có slash ETH khi rút không.

Quan trọng là, re-staking không chỉ là tăng phần thưởng mà thay đổi căn bản cách nhìn về vốn trong hệ sinh thái blockchain. Trước đây, vốn đã khóa trong staking chỉ bảo vệ mạng lưới. Re-staking phá vỡ chuẩn này bằng cách cho vốn đa nhiệm, tối ưu hóa giá trị sử dụng.

Tuy nhiên, tiếp cận này cũng tiềm ẩn rủi ro. Validator phải vừa tuân thủ quy tắc đồng thuận Ethereum vừa đáp ứng yêu cầu từ AVS mà họ bảo vệ. Trách nhiệm tăng lên buộc validator phải cẩn trọng hơn, vì thất bại ở đâu cũng có thể bị slash, mất tiền.

Định lượng tác động

Ảnh hưởng thực sự đến kinh doanh thường thể hiện bằng số liệu. Khi đã hiểu cơ bản về re-staking, hãy xem xét tác động đến toàn hệ sinh thái crypto. AVS mang lại phần thưởng bổ sung cho validator ETH ngoài lãi staking cơ bản.

Hiện khoảng 27% tổng cung ETH lưu hành đang được stake. Khi nhiều ETH stake hơn, lợi suất cơ bản giảm vì tốc độ tăng lợi suất chậm hơn tốc độ tăng vốn. Validator cần nguồn thu khác để duy trì lợi nhuận — đó là lý do re-staking ra đời.

Biểu đồ dưới cho thấy phần thưởng bổ sung nhờ AVS, dựa trên ba biến: vốn hóa ETH, tỷ lệ ETH stake, và phần thưởng AVS. Ví dụ, với vốn hóa 600 tỷ USD, 50% ETH stake và AVS cộng thêm 1% lợi suất, kết quả là 3 tỷ USD phần thưởng/năm cho validator. Giá trị này thể hiện vai trò then chốt của re-staking với tương lai mạng PoS như Ethereum.

Thêm vào đó, lợi ích từ re-staking không chỉ là thu nhập mà còn tạo nên mạng lưới vững mạnh hơn. Khi lợi suất cơ bản Ethereum giảm do ETH stake tăng, re-staking có thể là lựa chọn tốt để validator duy trì lợi nhuận, nếu không sẽ rời mạng. EigenLayer mở rộng cơ hội doanh thu, đảm bảo bảo mật mạng và giữ chân validator.

Tuy nhiên, re-staking cũng khiến staking phức tạp hơn. Validator cần cân nhắc hiệu quả, an ninh của AVS họ bảo vệ và rủi ro từng dịch vụ. Điều này đòi hỏi chiến lược staking tinh vi, cân bằng giữa lợi nhuận và rủi ro.

Lưu ý hiện tại AVS chưa áp dụng slash, validator có thể tham gia AVS mới, nhận thưởng mà không tốn chi phí. Khi slash được kích hoạt, validator sẽ không còn cơ hội tham gia mọi AVS mới. Số lượng AVS phục vụ giảm, đồng nghĩa cơ hội tạo phần thưởng mới cũng hạn chế hơn.

Liên chủ thể: Sự thật không thể chứng minh trên chuỗi

Trong bối cảnh memecoin và đầu cơ lên ngôi, chúng ta dễ quên vai trò thực sự của token. Ví dụ, ETH không chỉ là gas mà còn là lõi của đồng thuận PoS, đảm bảo an ninh mạng lưới. Không có ETH, Ethereum không tồn tại.

Khi thiết kế token, đội ngũ hoặc cộng đồng xác định chức năng trước. Ràng buộc này quyết định giá trị sử dụng token ngay từ đầu. Dù có thể thay đổi sau, nhưng xây dựng đồng thuận xã hội cho các cập nhật lớn rất khó, đặc biệt với nguyên tắc bất biến và minh bạch của blockchain.

Chuyển sang góc nhìn khác. Trong bài “Humpy vs Compound DAO”, tôi từng đề cập blockchain không chỉ là công nghệ mà còn về cộng đồng. Đây là lúc tính liên chủ thể xuất hiện. Dù nghe triết học, nhưng thực tế rất liên quan đến quản trị blockchain.

Liên chủ thể là những sự thật không thể chứng minh on-chain nhưng được chấp nhận là sự thật xã hội bởi mọi tác nhân hợp lý. Ví dụ, ETH được định giá 10 USD, dữ liệu có thể khác. Nếu có tranh chấp, đây không hoàn toàn chủ quan — đa số (nếu không phải tất cả) đều đồng ý nhận định đó sai. Token EIGEN của EigenLayer nhằm giải quyết các vấn đề liên chủ thể này.

Điểm đặc biệt của EigenLayer là thừa nhận không phải quyết định nào cũng có thể dựa hoàn toàn vào dữ liệu khách quan trên blockchain. Ví dụ, với dịch vụ lưu trữ dữ liệu, node phải chứng minh dữ liệu được lưu, truy xuất khi cần. Tuy nhiên, node có thể thông đồng, cung cấp bằng chứng tồn tại dữ liệu on-chain, nhưng khi người dùng tải lại không có. Khi đó, người dùng cần cơ chế khiếu nại “độc tài số đông”.

Đây là tình huống khi quyết định của đa số có thể không phù hợp với lợi ích chung, hoặc gây bất công cho nhóm thiểu số/cá nhân. EigenLayer cho phép người dùng thách thức các vấn đề hệ thống như vậy.

Vậy có thể thách thức mọi điều không vừa ý? Không. Người khiếu nại phải đốt token để bắt đầu quá trình, vì khiếu nại không hề miễn phí.

Trong thực tế, không phải sự thật nào cũng chứng minh được on-chain. Blockchain xử lý tốt các quyết định nhị phân, nhưng gặp khó với các vấn đề không xác thực được. EigenLayer đưa liên chủ thể vào quản trị blockchain để lấp khoảng trống này. Blockchain như Ethereum tạo điều kiện hợp tác không cần lòng tin, nhưng chỉ trong phạm vi nội dung chứng minh được. EigenLayer mở rộng niềm tin này bằng cách cho phép cộng đồng xác định lại “sự thật”.

Ví dụ, giả sử validator bị cáo buộc có hành vi xấu. Bằng chứng không rõ — có thể vấn đề là ý định, không phải hành động. Trong blockchain truyền thống, giải quyết tranh chấp rất khó vì hệ thống chỉ dựa vào dữ liệu khách quan. Nhờ cách tiếp cận liên chủ thể của EigenLayer, cộng đồng cân nhắc thực tế và phán xét chung để quyết định.

Cơ chế hoạt động

Bình thường, khi có tranh chấp on-chain, blockchain sẽ fork. Ví dụ, Ethereum đã fork năm 2016 sau sự cố DAO hack. Nếu giữ nguyên tắc “code is law”, sẽ không có fork. Tuy nhiên, đồng thuận xã hội xác định fork là vì lợi ích chung.

EigenLayer khác biệt: đây là hệ thống xây trên Ethereum, không có blockchain nền hay L2 fork. Khi phát sinh tranh chấp, token EIGEN bị fork. Token này là hợp đồng trên Ethereum, mỗi lần fork sẽ triển khai hợp đồng mới thay đổi quyền sở hữu token, bên vi phạm bị phạt như mất token fork.

Mô hình hai token

Hệ thống staking và quản trị truyền thống thường chỉ dùng một token cho mọi hoạt động. Tuy nhiên, cách tiếp cận này có thể gây phức tạp khi giải quyết các tranh chấp không dễ xử lý on-chain. EigenLayer giới thiệu giải pháp mới: dùng hai token liên kết, EIGEN và bEIGEN, để tách biệt và tăng tính linh hoạt, bảo mật.

1. EIGEN: Được dùng cho hoạt động ngoài staking, có thể giao dịch, lưu trữ trong DeFi, không trực tiếp chịu rủi ro staking và tranh chấp quản trị.
2. bEIGEN: Dành riêng cho staking trong EigenLayer. Người dùng muốn staking phải wrap EIGEN thành bEIGEN, token này chịu toàn bộ quy tắc và rủi ro staking, bao gồm khả năng bị slash hoặc fork khi có tranh chấp.

Bằng cách tách biệt chức năng, EigenLayer xây dựng hệ thống linh hoạt, bền vững. Người nắm giữ EIGEN không staking vẫn dùng token trong hệ sinh thái mà không lo phức tạp quản trị. bEIGEN là token chuyên biệt cho staking, đồng nghĩa trách nhiệm và rủi ro cao hơn.

Cách hoạt động mô hình hai token

Khi xảy ra sự cố — dữ liệu, oracle giá sai, hoặc các vấn đề khó xử lý on-chain — token bEIGEN sẽ fork, tạo hai phiên bản: một phản ánh trạng thái gốc, một thể hiện kết quả giải quyết của cộng đồng.

Việc tách biệt này đảm bảo chỉ người staking (nắm giữ bEIGEN) bị ảnh hưởng bởi kết quả, người giữ EIGEN không bị tác động trừ khi đổi sang bEIGEN.

Bản chất, mô hình hai token giúp EigenLayer xử lý vấn đề liên chủ thể phức tạp mà không làm gián đoạn hệ sinh thái. Thiết lập ranh giới rõ ràng giữa staking và các hoạt động khác, cung cấp nền tảng quản trị phi tập trung linh hoạt, thích ứng cao.

Ví dụ thực tế trong EigenLayer

Tôi rất thích khái niệm fork — cả trong crypto và như phép ẩn dụ cho lựa chọn cuộc sống. Trên blockchain, fork là quyết định có thể thay đổi mạng lưới. Cơ chế fork của EigenLayer là ví dụ điển hình về việc fork phản ánh đồng thuận cộng đồng.

Xét một ví dụ thực tế.

Gần đây, Polymarket gặp tranh cãi kết quả dự đoán chiến dịch tổng thống của Robert F. Kennedy Jr. Kennedy tuyên bố rút lui, nhưng sau đó lại có hành động ngược lại, dẫn đến tranh luận gay gắt. Dù có hai lần khiếu nại, kết quả vẫn là “có”. Oracle UMA xác nhận nhưng nhiều người cho rằng kết quả không đúng thực tế, gây hoài nghi. Có thể UMA không “tham gia” nên không bị ảnh hưởng.

Cơ chế fork liên chủ thể của EigenLayer có thể linh hoạt hơn. Trong tình huống này, các bên có thể kích hoạt fork thị trường, tạo hai kết quả: một công nhận Kennedy rút, một công nhận ông tiếp tục tranh cử. Cộng đồng sẽ bỏ phiếu, fork được ủng hộ nhất trở thành kết quả chính. Cách tiếp cận này giúp giải quyết tranh chấp linh hoạt, cộng đồng là trọng tâm, đảm bảo công bằng và minh bạch.

Nhờ cơ chế fork liên chủ thể của EigenLayer, thị trường dự đoán xử lý tốt hơn các tình huống phức tạp, quyết toán vừa chính xác vừa phản ánh đồng thuận cộng đồng, duy trì niềm tin cho nền tảng.

Nhớ rằng người khiếu nại trong EigenLayer phải đốt bEIGEN để khởi động khiếu nại. Nếu cộng đồng xác nhận đúng, họ nhận giá trị token fork mới và có thể nhận thưởng.

Tùy nội dung khiếu nại, bEIGEN holder có thể đổi lấy fork họ ủng hộ. Nhiều fork có thể tồn tại song song, giá trị do thị trường quyết định. Lý tưởng, giá trị EIGEN = tổng giá trị bEIGEN và các fork. Khi một fork được đổi nhiều hơn, cộng đồng biết quyết định đã được đưa ra.

Đây không chỉ là lý thuyết mà là tình huống thực tế trong EigenLayer, nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ thống quản trị linh hoạt, thích ứng với bối cảnh phức tạp.

Cân bằng nhu cầu hệ sinh thái và thách thức kinh tế

EigenLayer mở ra mô hình mới mở rộng niềm tin phi tập trung, nhưng cũng đặt ra thách thức mới, nhất là với AVS. Một số AVS vận hành như ứng dụng độc lập tìm kiếm giá trị lớn hơn, số khác là thành phần nền tảng, hưởng lợi từ nhu cầu của sản phẩm, dịch vụ khác trong EigenLayer.

Với các AVS này, tham gia hệ sinh thái EigenLayer thúc đẩy giá trị sử dụng, hỗ trợ vượt khó ban đầu. Chia sẻ doanh thu với staker ETH/EIGEN là cái giá hợp lý để tạo nhu cầu và chia sẻ bảo mật. Quan hệ này có thể hình thành mạng lưới dịch vụ liên kết, nhưng tính bền vững dài hạn cần kiểm chứng.

AVS độc lập phải cân nhắc khác. Có thể xem đây là ứng dụng hướng tới tự chủ thành chuỗi riêng. Dù phải chia sẻ doanh thu với staker ETH/EIGEN, nhưng cần cân đối với chi phí thay thế: bảo mật, thanh khoản trên chuỗi riêng. EigenLayer cung cấp nguồn bảo mật lớn và người dùng dự phòng, có thể bù đắp chi phí. Tuy nhiên, khi dịch vụ phát triển, họ có thể đặt câu hỏi về giá trị lâu dài của chiến lược này.

Giải quyết chủ động các tình huống phức tạp

Kết hợp EIGEN, bEIGEN và cơ chế fork đã mở rộng phạm vi quản trị blockchain. Cộng đồng xử lý tranh chấp liên chủ thể, EigenLayer tăng bảo mật và khả năng thích ứng, mở đường cho hệ sinh thái blockchain linh hoạt, bền vững.

Khi dự án phát triển, nhiều câu hỏi mới xuất hiện: EigenLayer có duy trì được môi trường chia sẻ doanh thu cạnh tranh so với tự vận hành? Mô hình này có thực sự thúc đẩy đổi mới, hay tạo ra phụ thuộc, tập trung mới?

Đây là vấn đề phức tạp. Việc tích hợp hệ thống này với DeFi hiện có không đơn giản, sẽ gặp nhiều thách thức. Nhưng đó chính là bản chất blockchain. Nó thúc đẩy chúng ta suy ngẫm, thách thức giả định và tìm giải pháp vừa công nghệ vừa nhân văn.

Cuối cùng, EigenLayer không chỉ là tái staking hay kiếm phần thưởng — mục tiêu là mở rộng giới hạn niềm tin phi tập trung, xây dựng hệ có thể xử lý mọi vấn đề ngoài chuỗi, với đồng thuận cộng đồng là trọng tài cuối cùng cho sự thật.

Lưu ý：

1. Bài viết này được đăng lại từ [ForesightNews]. Tiêu đề gốc ‘重新理解 EigenLayer 再质押潜力：突破信任界限’. Bản quyền thuộc tác giả gốc [Saurabh Deshpande]. Nếu có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ Gate Learn Team, đội ngũ sẽ xử lý theo quy trình liên quan trong thời gian sớm nhất.
2. Lưu ý: Quan điểm trong bài viết là ý kiến cá nhân của tác giả, không cấu thành lời khuyên đầu tư.
3. Bản dịch sang ngôn ngữ khác do đội ngũ Gate Learn thực hiện. Trừ khi được đề cập, nghiêm cấm sao chép, phân phối hoặc đạo văn bản dịch.